จากซีรีย์มองโกล ต่อไปผมจะเล่าประวัติศาสตร์มองโกลหลังยุคเรืองอำนาจ (เจงกิสข่าน ถึงกุบไลข่าน) โดยสังเขปนะครับ

หลังยุคกุบไลข่านอาณาจักรมองโกลได้แตกออกเป็นหลายส่วน ยิ่งมายิ่งเสื่อมลง เพราะลูกหลานปกครองไม่ดี ที่จีนนั้นชาวจีนรวมกันก่อกบฏผ้าแดงโค่นล้มการปกครองของมองโกลราชวงศ์หยวนสำเร็จ พวกมองโกลต้องหนีกลับไปอยู่ดินแดนทุ่งหญ้าของตน จากนั้นก็แตกเป็นหลายเผ่า รบพุ่งกันเองเหมือนในอดีต

ศตวรรษที่ 16 มองโกลเกิดผู้นำสำคัญชื่ออัลตันข่าน เขามีความศรัทธาในศาสนาพุทธทิเบตสายเกลุกปะ หรือเรียกง่ายๆ ว่าลามะหมวกเหลือง จึงเชื้อเชิญเจ้าลัทธิชื่อโซนัม กยัตโซมาพบ (ชาวมองโกลยุคหลังเปลี่ยนจากนับถือผี เป็นพุทธ เนื่องจากกุบไลข่านศรัทธาศาสนาพุทธแบบทิเบต ให้การสนับสนุนเป็นอันมาก)

การพบกันของสองคนนี้สำคัญนัก คืออัลตันข่านตกลงกับโซนัมว่าเขาจะให้การยอมรับโซนัมเป็นภักปะลามะหรือผู้นำลามะในอดีตกลับชาติมาเกิด แลกกับการที่โซนัมยอมรับเขาเป็นกุบไลข่านกลับชาติมาเกิด ให้มีความชอบธรรมในการปกครองชาวมองโกลทั้งปวง

ปูพื้นว่าตามวัฒนธรรมทิเบตนั้น พระลามะที่มีอำนาจมากสามารถปกครองเมืองต่างๆ เหมือนกษัตริย์ รวมถึงมีราชวงศ์ของตนซึ่งสืบทอดโดยการกลับชาติมาเกิด

ทั้งนี้ก่อนพระลามะชั้นสูงสิ้นชีวิตมักบอกลูกศิษย์ว่าตนจะไปเกิดที่ใด มีลักษณะอย่างใด เมื่อลูกศิษย์ค้นหาในสถานที่นั้นแล้วพบเด็กที่ใกล้เคียงกับคำทำนายก็จะพามาตรวจสอบอย่างเข้มงวด เช่นให้เลือกของใช้ที่พระลามะชั้นสูงเคยใช้ ถ้าเลือกถูกจึงจะได้สืบทอดราชสมบัติ

การสืบทอดแบบกลับชาติมาเกิดนี้มักมีปัญหากลุ่มอำนาจต่างๆ ชิงกันยกเด็กในสังกัดเป็น “ชาติใหม่ที่ถูกต้อง” ดังนั้นการที่ข่านมองโกลยอมรับโซนัมเป็นอวตารของภักปะลามะ ย่อมเป็นการหนุนหลังให้เขามีความชอบธรรมในการปกครองทิเบต

ในการยอมรับดังกล่าวอัลตันข่านยังมอบฉายาใหม่ให้โซนัมว่า “ดาไลลามะ” (ลามะแห่งมหาสมุทร) ซึ่งได้รับการสืบทอดต่อๆ มาจนถึงดาไลลามะในปัจจุบัน

การที่ข่านมองโกลสนับสนุนดาไลลามะ ทำให้ลามะหมวกเหลืองมีอำนาจขึ้นเป็นอันมาก มีส่วนให้พวกเขาสามารถเอาชนะนิกายลามะหมวกแดงซึ่งเป็นคู่แข่ง จนสามารถครองทิเบตสำเร็จในเวลาต่อมา (ขณะที่นิกายหมวกแดงแตกไปรุ่งเรืองอยู่ในประเทศภูฏาน)

ในลักษณะนี้ทิเบตกับมองโกลจึงมีความผูกพันกันอย่างลึกซึ้งจนปัจจุบัน โดยมองโกลนับถือดาไลลามะของทิเบตประมาณชาวคาทอลิกนับถือสันตะปาปาของวาติกัน

บอกโดลามะ ซึ่งเป็นลามะสำคัญอันดับสามของนิกายหมวกเหลือง (อันดับหนึ่งดาไลลามะ อันดับสองปันเชนลามะ) ยังไปอยู่มองโกล เขานี้ได้กลับชาติมาเกิดอีกหลายครั้ง หลายๆ ชาติก็ได้ขึ้นเป็นข่าน สืบราชวงศ์ปกครองมองโกลอีกหลายสมัย จนยุคใกล้ปัจจุบัน

#TWCHistory #TWCMongolia #TWCTibet