เมื่อกล่าวถึงบรรยากาศของเทศกาลสงกรานต์ “เสื้อลายดอก” คงเป็นภาพจำของผู้คนจำนวนมาก หากท่านรู้หรือไม่? เสื้อลายดอกที่เราคุ้นเคยนี้เป็นแฟชั่นที่ได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมอเมริกัน และเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทยในช่วงสงครามเย็นจนกลายเป็นภาพจำของสังคม

อีกทั้งเรื่องราวของเสื้อลายดอกนี้ยังเป็นมากกว่าผืนผ้า เพราะมันยังเป็นทั้งเวทีประกวดนางงามซึ่งเบิกทางแก่หญิงสาวในวงการบันเทิง รวมไปถึงเป็นชื่อของเหตุการณ์กบฏที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของประวัติศาสตร์ไทยเลยทีเดียว….

—————

***ที่มาของเสื้อลายดอก***

1. “เสื้อลายดอกฮาวาย” หรือ “เสื้ออโลฮา” (Aloha Shirt) มีที่มาจากการผสมผสานของวัฒนธรรมญี่ปุ่นและอเมริกันในเกาะฮาวาย โดยในช่วงทศวรรษที่ 1930 ช่างตัดเสื้อชาวญี่ปุ่นที่อพยพไปยังฮาวายได้ออกแบบเสื้อเชิ้ตแขนสั้นที่สวมใส่สบาย เหมาะกับสภาพอากาศร้อนของเกาะ โดยใช้ผ้าลายดอกไม้และลวดลายต่างๆ ที่สะท้อนถึงท้องทะเลและธรรมชาติของฮาวาย

2. ต่อมา เอลเลอรี ชุน (Ellery Chun) ผู้ประกอบการเชื้อสายจีนในฮาวาย ได้นำแนวคิดนี้มาปรับปรุงและเปิดร้านขายเสื้ออโลฮา และเริ่มจดสิทธิบัตรคำว่า Aloha Shirt ในปี 1937 จนได้รับความนิยมอย่างรวดเร็วในหมู่นักท่องเที่ยวและชาวฮาวายเอง

3. แต่โคชิโระ มิยาโมโต (Koichiro Miyamoto) ชาวญี่ปุ่นในฮาวายก็ได้อ้างว่าตนเป็นคนคิดค้นเสื้ออโลฮาต่างหาก โดยอ้างว่า เขาได้ลงโฆษณาขายเสื้อ Aloha เมื่อปี 1935 ซึ่งเป็นครั้งแรกที่มีบันทึกของการใช้คำว่า Aloha Shirt อย่างเป็นทางการ และคำบอกเล่าของภรรยาของมิยาโมโตได้อ้างว่า จอห์น แบร์รี่ มัวร์ นักแสดงฮอลลีวูดเดินเข้ามาในร้าน แล้วก็ชี้ไปที่ผ้าทำยูกาตะที่เป็นผ้าเนื้อเบากว่ากิโมโนปกติ และบอกว่าขอให้ตัดเป็นเสื้อเชิ้ต หลังจากนั้น ร้านมิยาโมโตก็เริ่มทำมาร์เก็ตติ้งกับคำว่า Aloha Shirt ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

4. ไม่ว่าต้นกำเนิดของเสื้อฮาวายจะเป็นอย่างไร แต่มันก็ฮิตมากในฮาวาย จนหลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 จบลง ทหารสหรัฐฯ ที่เคยประจำการอยู่ที่โฮโนลูลูก็เอาแฟชั่นนี้กลับไปที่อเมริกา จนทำให้ลวดลายที่เคยเป็นลายญี่ปุ่นแบบดั้งเดิม ค่อยๆ เป็นลายเขตร้อนตามสายตาคนตะวันตก เช่น ต้นปาล์ม ต้นมะพร้าว สาวเซ็กซี่ พินอัพ อูคูเลเล่ หรือเซิร์ฟบอร์ด

5. หลังจากนั้นในปี 1950 นายอัลเฟรด ชาฮีน (Alfred Shaheen) ดีไซเนอร์ชาวอเมริกัน-เลบานอน ก็ได้เริ่มบุกเบิกตลาดและสไตล์ของเสื้อเชิ้ตฮาวาย โดยส่งศิลปินไปเอเชียและหมู่เกาะแปซิฟิก เพื่อหาแรงบันดาลใจจากธรรมชาติของท้องถิ่นต่างๆ มาออกแบบลวดลายเป็นของตัวเองและประสบความสำเร็จ ซึ่งหนึ่งในดีไซน์ที่เป็นตำนานที่สุดของชาฮีน คือลาย Tiare Tapa ที่เอลวิส เพรสลีย์ ราชาร็อกแอนด์โรลสวมในหน้าปกอัลบั้ม Blue Hawaii

—————

***เสื้อลายดอก: ตัวอย่างวัฒนธรรมอเมริกันในไทย***

6. หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 จบลง โลกก็เข้าสู่สงครามเย็นซึ่งแบ่งฝ่ายเป็นโลกเสรีนำโดยสหรัฐฯ และโลกคอมมิวนิสต์นำโดยสหภาพโซเวียต ซึ่งฝั่งไทยอยู่ฝั่งโลกเสรี และยอมรับความช่วยเหลือจากสหรัฐฯ ในช่วงสงครามเย็น จนทำให้ประเทศไทยกลายเป็นพันธมิตรสำคัญของสหรัฐอเมริกาในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมีบทบาทสำคัญในยุทธศาสตร์การสกัดกั้นลัทธิคอมมิวนิสต์ในภูมิภาค ซึ่งแน่นอน วัฒนธรรมอเมริกันก็ได้หลั่งไหลเข้าสู่สังคมไทยด้วยเช่นกัน

7. วัฒนธรรมอเมริกันได้เข้ามามีอิทธิพลในประเทศไทยอย่างลึกซึ้ง ซึ่งส่งผลต่อหลายด้านของสังคมไทย ทั้งแฟชั่น ดนตรี อาหาร การศึกษา และวิถีชีวิตประจำวัน​ โดยเสื้อผ้าสไตล์อเมริกัน เช่น เสื้อยืด กางเกงยีนส์ และเสื้อฮาวาย ได้รับความนิยมในหมู่คนไทย โดยเฉพาะเสื้อฮาวายลายดอกที่กลายเป็นสัญลักษณ์ของเทศกาลสงกรานต์ในประเทศไทย

—————

***การประกวดนางงามเมษาฮาวาย***

8. ส่วนเรื่องเสื้อลายดอกเกี่ยวข้องอย่างไรกับการประกวดนางงามของไทยก็ต้องกลับไปเมื่อปี 2477 ในงานเฉลิมฉลองรัฐธรรมนูญ มีการประกวดนางงามในชื่อ “นางงามสยาม”

ต่อมาปี 2482 รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงครามเปลี่ยนชื่อประเทศจากสยามเป็นไทย ทำให้มีการเปลี่ยนชื่อการประกวดเป็น “นางสาวไทย” หากงานประกวดนางสาวไทยต้องเว้นว่างระหว่างปี 2484-2488 เพราะสงครามโลกครั้งที่ 2 และกลับมาอีกครั้งเมื่อสงครามจบลง แต่ก็ถูกยกเลิกเมื่อปี 2497 เพราะงานเฉลิมฉลองรัฐธรรมนูญได้ถูกยกเลิกไป เพราะค่านิยมเกี่ยวกับบรัฐธรรมนูญและคณะราษฎรเสื่อมถอยลง

9. เมื่อไม่มีการประกวดนางสาวไทย ในช่วงเวลาดังกล่าว จึงมีการจัดนางงามในระดับท้องถิ่น หรือการประกวดเนื่องในโอกาสหรือวาระพิเศษต่าง ๆ ซึ่งการประกวดนางงามที่โดดเด่นที่สุดเวทีหนึ่ง คือ การประกวดนางงามเมษาฮาวาย (Hawaiian April) ที่เวทีลีลาศ สถานลีลาศลุมพินี ซึ่งจัดก่อนเทศกาลสงกรานต์เล็กน้อย โดยเวทีนี้จะให้นางงามใส่เสื้อสีสันสดใสลายดอก และคล้องคอด้วยดอกไม้พวงใหญ่ ถือเป็นสัญลักษณ์ของการเฉลิมฉลองเทศกาลสงกรานต์

10. โดยผู้เข้าประกวดที่โดดเด่น คือ เพชรา เชาวราษฎร์ นางงามเมษาฮาวายเมื่อปี พ.ศ. 2504 ซึ่งต่อมาถูกชักชวนให้แสดงในภาพยนตร์เรื่องแรก คือ “บันทึกรักของพิมพ์ฉวี” (2505) คู่กับมิตร ชัยบัญชา และหลังจากนั้น ทั้งคู่ก็กลายเป็นดาราคู่ขวัญของภาพยนตร์ไทย
การประกวดนางงามเมษาฮาวายจึงถือเป็นสัญลักษณ์หนึ่งของการเฉลิมฉลองสงกรานต์ และเป็นที่รู้จักกันในชื่อ “เทพีเมษาฮาวาย” ซึ่งนอกจากจะสร้างความตื่นตาตื่นใจให้กับผู้คนในสังคมไทยแล้ว งานยังมีส่วนสำคัญในการทำให้เสื้อลายดอกฮาวายกลายเป็นสัญลักษณ์ของวันสงกรานต์ในไทย

—————

***เหตุการณ์กบฏเมษาฮาวาย***

11. ใครหลายคนคงสงสัยกันใช่ไหมว่าทำไมเหตุการณ์กบฏยังเติร์กเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2524 ถึงเรียกว่า “กบฏเมษาฮาวาย” ซึ่งแอดเองก็สงสัยถึงลองพยายามค้นหาคำตอบมาก็พบว่า เหตุการณ์ทางการเมืองครั้งนี้เป็นเหตุการณ์ทางการเมืองครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งของประวัติสาสตร์ไทย เพราะกลุ่มนายทหารระดับสูงจาก “รุ่นยังเติร์ก” หรือ นายทหารจากโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้ารุ่นที่ 7 ซึ่งขณะนั้นเป็นผู้บังคับบัญชากองกำลังหลักของกองทัพบก ได้พยายามทำรัฐประหารเพื่อโค่นอำนาจรัฐบาลของ พล.อ.เปรม ติณสูลานนท์

12. แผนการรัฐประหารครั้งนี้ระดมกำลังทหารเข้าร่วมมากถึง 42 กองพัน ซึ่งถือว่ามากที่สุดในประวัติศาสตร์ไทย แต่แม้จะมีการเคลื่อนกำลังเต็มรูปแบบ แต่เหตุการณ์กลับจบลงอย่างรวดเร็วภายในเวลาเพียง 3 วัน จนฝ่ายผู้ก่อการต้องล่าถอยและหลบหนีออกนอกประเทศ

เมื่อเหตุการณ์นี้เต็มไปด้วยกลิ่นอายของ “งานใหญ่ที่ไม่จริงจัง” เพราะมีการเคลื่อนกำลังอย่างเอิกเกริก แต่กลับจบลงเหมือน “งานเลี้ยง” ที่ไม่มีอะไรเกิดขึ้นจริง ประกอบกับช่วงเวลาที่เกิดขึ้นตรงกับเดือนเมษายน และยังเป็นช่วงเวลาที่คนไทยกำลังพูดถึงงานเมษาฮาวาย ซึ่งเป็นเหมือนงานแฟชั่นหรือชุมนุมของคนดังยุคนั้น

คำว่า “กบฏเมษาฮาวาย” จึงกลายเป็นชื่อเล่นของการรัฐประหารครั้งสำหรับหมู่สื่อมวลชนและประชาชน เพราะสะท้อนอารมณ์ถึงความ “ต่อยกันเล่น ๆ เหมือนมวยล้ม” แพ้ชนะกันแค่เปลือกนอก หลอกตาคนดู ไม่ต่างจากโชว์ในงานเทศกาล

—————

สุดท้ายนี้ The Wild Chronicles ขอร่วมอวยพรเทศกาลวันสงกรานต์แด่ทุกท่านนะครับ 🌸

ไม่ว่าคุณจะเดินทางกลับบ้าน เที่ยวเล่นน้ำ หรือพักผ่อนอยู่ที่ไหน ก็ขอให้ปลอดภัยทุกเส้นทาง มีแต่รอยยิ้ม เสียงหัวเราะ และความสุขล้นหัวใจ ส่วนใครที่ต้องทำงาน ก็อย่าลืมดูแลตัวเองดี ๆ เช่นกันนะครับ 💧💙

สุขสันต์วันสงกรานต์ครับ!

#TWCHistory #TWCThailand #TWC_Rama