จักรวรรดิออตโตมันในยุคก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 เคยมีความพยายามสร้างทางรถไฟสายนึงชื่อทางรถไฟสายฮิญาซ ตั้งใจว่าจะให้เชื่อมกรุงอิสตันบูลกับเมืองเมกกะ (ซึ่งตอนนั้นทั้งสองเมือง ตลอดจนพื้นที่ทั้งหมดของเส้นทางรถไฟอยู่ในการปกครองของออตโตมัน)

หากสร้างสำเร็จมันจะเป็นอภิมหาโครงสร้างที่มีอิทธิพลมาก ไม่ใช่แค่ในมุมของการพาชาวมุสลิมไปแสวงบุญทำฮัจญ์ แต่เป็นในมุมเศรษฐกิจที่เชื่อมการค้ายุโรป, ตะวันออกกลาง, และแอฟริกา

แต่เหนือสิ่งอื่นใดคือออตโตมันสามารถใช้ทางรถไฟสายนี้ในการรวมชาติที่ประกอบด้วยคนหลายเผ่าพันธุ์ให้เป็นปึกแผ่น ในลักษณะเดียวกับที่ ร.5 เคยใช้ทางรถไฟรวมชาติไทย (เรื่องการสร้างรถไฟฮิญาซ กับการสร้างรถไฟไทยเกิดในยุคใกล้เคียงกัน ตอนนี้กำลังมีกระแสชาตินิยมพาให้ชาติพันธุ์ต่างๆ อยากแยกตนจากจักรวรรดิโบราณ และเจ้าจักรวรรดิเดิมต้องพยายามรวมชาติโดยพัฒนาโลจิสติก)

น่าเสียดายในขณะที่ ร.5 ทำสำเร็จ แต่ออตโตมันทำเสร็จได้แค่รถไฟจากเมืองดามัสกัส (ในซีเรียปัจจุบัน) ไปถึงเมดินะห์ (ในซาอุฯ ปัจจุบัน) เปิดใช้ในปี 1908

หลังจากนั้นไม่กี่ปีก็เกิดสงครามโลกครั้งที่ 1 อังกฤษเข้ามายุยงให้ชาวอาหรับก่อกบฏต่อออตโตมัน และพาชาวอาหรับทำลายทางรถไฟสายนี้ก่อน (อาจจะพอจำได้จากฉากในหนังเรื่องลอเรนซ์ออฟอาระเบียนะครับ)

โปรเจคทางรถไฟสายฮิญาซพังพินาศลงพร้อมกับการแตกเป็นเสี่ยงๆ ของออตโตมัน

อังกฤษกับฝรั่งเศสสัญญาว่าจะให้ชาวอาหรับได้รวมชาติกัน แต่ต่อมาได้หักหลังชาวอาหรับ และแบ่งอาหรับเป็นประเทศเล็กน้อยหลายประเทศ ตัดแบ่งแบบโหดๆ แยกอิรักจากคูเวต แยกเลบานอนจากซีเรีย แยกอาหรับต่างๆ ออกจากกัน มิให้มีกำลังขึ้นไป

ทั้งหมดเหมือนเป็นการวางระเบิดเวลาเอาไว้ และระเบิดเวลานี้ทำให้เกิดปัญหาความขัดแย้งในตะวันออกกลางมากมายจนปัจจุบัน

…หลังจากนั้นตะวันออกกลางก็ไม่เคยรวมกันได้อีก และไม่มีชาติมหาอำนาจระดับโลกสามารถเกิดขึ้นในโซนนี้อีก…

สิ่งนี้เป็นความเคลื่อนไหวเดียวกับการตัดแบ่งอาณาจักรออสโตรฮังการี ไม่ให้มีมหาอำนาจอยู่ในยุโรปตะวันออก ซึ่งทำให้ยุโรปตะวันออกแตกเป็นประเทศเล็กน้อยหลายชาติ มีสงครามและการแทรกแซงอย่างหนักเช่นกัน (…แต่ยุโรปตะวันออกยังมีชะตาที่ดีกว่า โดยในที่สุดแล้วถูกช่วยด้วยการรวมกลุ่มอียู ทำให้ป้องกันการแทรกแซงโดยรัสเซียได้ระดับนึง)

ผมเที่ยวตะวันออกกลางบ่อย ได้เห็นซากของทางรถไฟนี้หลายครั้ง แต่รอบนี้มาจอร์แดน เขายังเก็บหัวรถจักรเก่าเอาไว้ ผมจึงไปปีนๆ ดูตอนปีนก็สนุกเพราะทางรถไฟนี้มีความสำคัญในประวัติศาสตร์มาก แต่จริงๆ มันมีเรื่องราวที่น่าสะทกสะท้อนใจ…

…ลองคิดดูว่าถ้าทางรถไฟนี้สร้างสำเร็จ แล้วชาวตะวันออกกลางรวมกันได้ พวกเขาจะรุ่งเรืองขึ้นขนาดไหน? ปัญหาความไม่สงบ ทั้งที่ซีเรีย เลบานอน แม้กระทั่งที่ปาเลสไตน์จะลดลงขนาดไหน?

…การไม่มีมหาอำนาจใหญ่ในตะวันออกกลางคอยปกป้องผลประโยชน์ให้คนทั้งภูมิภาค ทำให้คนแตกเป็นก๊กเล็กๆ ที่อ่อนแอหลายก๊ก ถูกแทรกแซงแย่งชิงร่ำไป

…ที่ผ่านมามีสงครามกี่ครั้งแล้ว …มีคนตายไปเท่าไรแล้วจากการที่มหาอำนาจตะวันตกตะวันออกพากันเข้ามาปลุกปั่นหาผลประโยชน์ในตะวันออกกลาง

…โลกเดือดร้อนมากแค่ไหนแล้วเพราะปมที่คนรุ่นก่อนทิ้งไว้

…ตามที่ผมบอกว่าชาวตะวันออกกลางไม่ได้มีนิสัยโหดร้าย แต่ถูกวางปมที่แก้ยากมากไว้ เหมือนพม่า เหมือนศรีลังกา …ถ้าประเทศไทยรวมชาติไม่สำเร็จในยุค ร.5 ก็คงจะมีชะตาแบบนี้เหมือนกัน

…และการที่ทางรถไฟนี้ไม่สามารถกลับมาสร้างได้จนปัจจุบัน ก็เป็นสัญลักษณ์ของการแตกแยกของชาวตะวันออกกลางที่ไม่อาจประสานรอยร้าวอีก

#twcjordan