สวนชาซเดห์ (Shazdeh Garden) หรือที่รู้จักกันในชื่อ “’สวนของเจ้าชาย” ตั้งอยู่กลางพื้นที่แห้งแล้งแห่งหนึ่ง ในเมืองเคอร์มันด์ ประเทศอิหร่าน สร้างขึ้นโดย “อับโดลฮามิด มีร์ซา นาเซโรดอเลห์” (Abdolhamid Mirza Naserodolleh) ผู้ปกครองเมืองเคอร์มันด์ ในยุคราชวงศ์กอญัร
 
หากย้อนกลับไปในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ที่นี่ถือเป็นสิ่งมหัศจรรย์แห่งหนึ่งในเมืองเคอร์มันด์ มีเอกลักษณ์ในด้านการออกแบบ ทั้งการทำขั้นบันไดที่ประดับด้วยต้นไม้และดอกไม้หลากสี ส่งกลิ่นหอมไปทั่วทั้งสวน มีลำธารและน้ำพุไหลตัดผ่านตรงกลางระหว่างขั้นบันไดทั้งซ้ายและขวา ดูสวยงาม มีอากาศร่มรื่น ราวกับว่าที่นี่คือ “โอเอซิสกลางทะเลทราย” ก็ไม่ปาน
 
แต่ทว่า สวนอยู่กลางพื้นที่แห้งแล้งราวกับทะเลทราย แล้วเอาน้ำมาจากไหน?
 
หัวใจสำคัญของสวนนี้ ไม่ได้อยู่ที่พืชพรรณที่เติบโตขึ้นมา แต่อยู่ที่ “น้ำ” ที่คอยหล่อเลี้ยงพืชพันธุ์ในสวนมานานหลายศตวรรษ แน่นอนว่าสมัยก่อนคงไม่มีเทคโนโลยีที่ทันสมัยมากนัก ทำให้ชาวเปอร์เซียโบราณคิดค้นระบบ “คานัต” (Qanat) คือวิธีการนำน้ำจากแหล่งน้ำใต้ดิน และส่งน้ำไปในระยะทางไกลๆได้ ซึ่งระบบคานัตเกิดขึ้นมาแล้วกว่า 2,000 ปี เป็นรากฐานสำคัญในการทำเกษตรกรรมของชาวเปอร์เซียโบราณ เพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำในพื้นที่แห้งแล้ง
 
การทำงานคร่าวๆของระบบคานัต เริ่มจากการสร้างบ่อน้ำแนวดิ่งที่เรียกว่า “บ่อแม่” (Mother Well) ซึ่งปกติแล้วบ่อแม่จะถูกขุดให้ลึกลงไปในดิน เพื่อเจาะเข้าไปในชั้นหินใต้ดินที่อุ้มน้ำเอาไว้ พอสร้างบ่อแม่เสร็จแล้วก็จะขุดอุโมงค์เชื่อมอยู่ใต้ดินให้มีความลาดเอียงลงมาเล็กน้อย เพื่อส่งน้ำไปยังปลายทางที่ต้องการ ซึ่งความเอียงของอุโมงค์จะได้รับการคำนวณเป็นอย่างดี เพื่อส่งน้ำให้ไหลไปตามแรงโน้มถ่วงของโลก และอุโมงค์นี้จะส่งน้ำได้ในระยะทางไกลได้อย่างมีประสิทธิภาพ ลดการระเหยของน้ำและการปนเปื้อนให้เหลือน้อยที่สุด
 
ส่วนระบบคานัตภายในสวนสวนชาซเดห์นั้นจะดึงน้ำจากชั้นหินที่อุ้มน้ำในบริเวณใกล้เคียง ส่งมาหล่อเลี้ยงพืชพรรณภายในสวน ซึ่งการส่งน้ำผ่านระบบนี้จะช่วยให้ต้นไม้และดอกไม้เจริญเติบโตได้ในสภาพอากาศที่ร้อน เปลี่ยนพื้นที่ที่เคยแห้งแล้งให้กลายเป็นโอเอซิสได้ การไหลของน้ำไม่เพียงแต่ช่วยรักษาความชุ่มชื่นภายในสวนเท่านั้น แต่ยังทำให้เกิดน้ำพุที่ลดหลั่นลงมาตามขั้นบันไดได้อย่างสวยงาม
 
สวนชาซเดห์จึงเป็นตัวแทนทั้งความสวยงามของธรรมชาติและความฉลาดของมนุษย์ เพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำในภูมิประเทศเช่นนี้ ขณะที่เดินผ่านสวนก็ไม่เพียงแต่ได้เห็นความงามของโอเอซิสจำลองนี้เท่านั้น แต่ยังเห็นความยั่งยืนของนวัตกรรมโบราณที่ทำให้ทุกชีวิตเติบโตอยู่ได้ภายในผืนดินอันแห้งแล้งอีกด้วย